Doğal Afetler ve Toplum 1

Doğal Afetler ve Toplum

Afet Nedir?

Genel Olarak Ekonomik, Sosyal yaşamı kısa sürede alt üst eden büyük maddi kayıplara, ölüm ve yaralanmalara yol açan insan faaliyetlerini durduran olaylara Afet denir.
Dünya’mızda Neler Oluyor?
Doğal afetler can ve mal kayıplarına neden olan doğal olaylardır. Bu tür doğa olayları, yeryüzünde her zaman olmuştur. Ancak doğal afetler, insanın doğal dengeyi bozması oranında artarak devam etmektedir. Depremler, sel ve taşkınlar, heyelanlar, çığ, kuraklık ve diğerleri insan yaşamını olumsuz şekilde etkilemektedir. Geçmişte depremlerin yok ettiği uygarlıklar bile vardır. Son zamanlarda ise Mexico City (Meksiko şehri, Meksika, 1985)’de, İzmit (Türkiye, 1999)’te ve Bam (İran, 2003)’da meydana gelen depremler, çok sayıda insanın ölmesine ve şehirlerin büyük hasar görmesine neden olmuştur.



Sel Vurdu, Çığ Yuttu

Ağrı'da çığ düşen evde yedi kardeş can verdi. Mersin'de Silifke tümüyle su altında kaldı. Ardahan, Bitlis ve Erzurum'da iki ölü ve beş kayıp var
MERSİN/SİVAS/VAN - Hava sıcaklığının yükselmesi ile eriyen karlar çığ düşmelerine, su baskınlarına neden oluyor. Türkiye'nin dört bir yanından dün felaket haberleri geldi. Dolan Gezende Barajı'nın kapaklarının açılmasıyla Göksu Nehri taştı ve Silifke sular altında kaldı. Kızılay, Erzurum, Kars ve Muş ile İçel'in Silifke ilçesinde meydana gelen su baskınları nedeniyle, bölgelere battaniye, çadır ve gıda yardımı gönderildi.
Göksu Deltası üzerine kurulu olan Mersin'in Silifke ilçesi, 2.5 yıl sonra yine sular altında. Gülnar ile Ermenek ilçelerinin sınırında bulunan Gezende Barajı tamamen dolunca, tüm kapaklarının açılmasına karar verildi. Saniyede 2 bin 813 metreküp su bırakılınca Göksu, yatağına sığmadı.

Dünya’da ve Ülkemizde Afetler

Ülkemizde en çok görülen meteorolojik tehlikeler; şiddetli yağış (yağmur,kar, dolu), sel, taşkın, don, orman yangınları, kuvvetli rüzgar, fırtına, çığ ve yıldırımdır. Doğal afetlerin oluşum sayıları dikkate alındığında kuvvetli rüzgar ve sellere bağlı olarak meydana gelen afetler %65’le ilk sırayı almaktadır. Son 10 yılda Türkiye’de görülen (17 Ağustos depremi hariç) 390.000 civarında can kaybının %58’ini sellerdeki kayıplar oluşturmaktadır. Ekonomik kayıpların %38’i ise deprem fırtına ve selden kaynaklanmaktadır.

Dünya’da ve Ülkemizde Afetler

Meteorolojik afetler için alınacak önlemler; acil durum planları, iyi çalışan bir erken uyarı sistemidir. Bunlar olağanüstü hava olaylarına bağlı zararın azaltılmasını sağlayacaktır.
1970 yılında Bangladeş’te meydana gelen şiddetli bir tropikal siklon 300.000 kişinin ölmesine neden olmuştur. Fakat gelişmiş uyarı sistemleri sayesinde benzer tropikal siklonlarda 1992’de 13.000, 1994’te ise sadece 20 kişi hayatını kaybetmiştir.

Afetlerin Zararları Değişebilir mi?

Türkiye, Akdeniz deprem kuşağı da denilen Alp-Himalaya deprem kuşağı üzerinde yer alır. Ülkemizde bu yüzden çok sık depremler meydana gelir. 17 Ağustos depremi Kuzey Anadolu Fayı üzerinde meydana gelmiştir.
• 16.899 kişi hayatını kaybetti.
• 23.781 kişi yaralandı. Çok sayıda kişi kayboldu ve binlerce kişi evsiz kaldı.
• Depreme dayanıksız yapıların tümü çöktü.
• Elektrik, su, telefon vb. alt yapı hizmetleri kullanılamaz hale geldi.
• Kurtarma ve ilk yardım ekipleri; bilgi, donanım, eğitim ve tecrübe konularında yetersiz kaldı.
• Ulaşım ve haberleşme sisteminin çökmesi, kurtarma ve ilk yardımın gecikmesine neden oldu.
•
Afetleri Azaltmak Mümkün mü dür?

Japonya, Büyük Okyanus (Pasifik Okyanusu) deprem kuşağı üzerinde yer alır. Bu kuşak depremlere neden olan enerji yoğunlaşmasının en yüksek olduğu yerdir.

• Kobe depreminde kayıtlara 5.500’den fazla ölü, 26.000 yaralı geçmiştir.
• Bina ve alt yapı hizmetlerinin deprem güvenli olması şiddetin büyümesini engelledi.
• Kurtarma ve ilk yardım ekiplerinin bilgi, tecrübe ve donanım bakımından üst düzeyde olmaları ve acil müdahale, ölü sayısının azalmasında önemli rol oynadı.
• Ulaşım ve alt yapı hizmetlerinde teknolojik imkanların kullanılması, yaralıların kurtarılmasında çok etkili oldu.
• Elektrik, su, doğalgaz, ulaşım ve haberleşme gibi alt yapı hizmetleri çok kısa bir zaman içinde yeniden hizmete girdi.



Depremin Şiddeti Neden Artar?

• YOKSULLUK
• İnsanoğlu ve Kent Kültürünün Eksikliği
• Çarpık Kentleşme ve Yapılaşma
• Sismik Kaynağın Durumu
• Zeminin Niteliği ve Yeraltındaki Jeolojik Yapı
• Topografya
• Gözenek Basıncı ve Yeraltı suyu Etkisi
• Aktif Faylar
• Deniz ya da Karalardaki Aktif Heyelanlar
• Yeraltındaki Boşluklar ve Çökmeler
• Suni Göller ve Barajlar


Depremin Etkileri Nelerdir?

• Zemin sıvılaşması
• Heyelanlar
• Yangınlar
• Tsunami
• Yaşamsal hatlardaki (altyapı) hasarlar
• Karalardaki değişimler
• Yeraltı su düzeyindeki değişimler

Sel

Sel Dünya’nın büyük bir bölümünde çok sık görülen, afete dönüşmesi durumunda büyük can ve mal kayıplarına neden olabilen doğal bir tehlikedir. Bu felaketlerin yaşandığı bölgelerde önemli sosyoekonomik sorunlar yaşanmaktadır. Bu duruma örnek olarak Bangladeş gösterilebilir. Bu ülkede yaşanan sel felaketlerinden sonra milyonlarca kişi evsiz, işsiz kalmakta ve büyük ekonomik sorunlar yaşanmaktadır. Dünya’da sel felaketlerinden ölenlerin %65’i bu ülkededir.

1998 Bangladeş sel ve Taşkını

Bangladeş, Asya’da, Himalaya dağlarının güneyinde, Dünya’nın en uzun nehirlerinden olan Ganj ve Brahmaputra’nın birleşerek Bengal Körfezi’ne boşaldığı bölgede yer alır. Bangladeş’te her yıl çok sayıda sel ve taşkın afeti meydana gelmektedir. Pirinç tarımı için faydalı olan muson yağışları, şiddetli boyutlara ulaştığında tarım ve yerleşim alanlarının büyük zarar görmesine neden olmaktadır.

12 Ekim 2000, Güney İngiltere Taşkını

İngiltere’de son 30 yılın en kötü taşkını ile vurulan on binlerce eve dün gece geniş çaplı bir kurtarma operasyonu yapıldı. Bir ayın yağışından daha fazlası 24 saatte, sağanak şeklinde yağdı. Bölgedeki 6 akarsu sele neden oldu ve taşkın setleri yıkıldı. Binlerce ev 2 m yüksekliğindeki sel sularının altında kaldı.
Kurtarma ekipleri; şişme botlar ve helikopterlerle çatılarda mahsur kalan yüzlerce insanı kurtarmak için mücadele etti. Uckfield, taşkının en şiddetli olarak meydana geldiği yerleşim merkeziiydi. Selin etkisi ile caddelerde arabalar sürüklendi. Bir çok insan evlerini terk etti. Bölgedeki okul binasında ve yerleşim merkezinde sığınma merkezleri kuruldu.

Kuraklık

Deprem ve sel gibi kuraklık da insan yaşamını etkileyen doğal afetlerden biridir. İnsanlık tarihi boyunca önemli kuraklıkların yaşandığı dönemlerde, ülke içinde ve ülkeler arasında su sorunuyla ilgili kargaşa ve anlaşmazlıklar yaşanmıştır. Kuraklık nedeniyle, savaşların çıktığı, büyük medeniyetlerin yok olduğu ve büyük göçlerin yaşandığı bilinmektedir.
Kuraklık doğanın gizli bir tehlikesidir. Genellikle herhangi bir mevsim veya zaman diliminde yağış miktarındaki azalmadan dolayı meydana gelir.
Kuraklık yalnızca bir olay veya bir doğa olayı olarak görülmemelidir. İnsan ve faaliyetlerinin su kaynaklarına olan bağımlılığı nedeniyle toplum üzerinde çeşitli etkileri vardır. Kuraklığın yaşandığı ortamlarda bitki ve su kaynaklarında azalma
olur. Çevresel, ekonomik ve sosyal problemler ortaya çıkar.
Kuraklık sonucu su kaynakları kurur. Tarım faaliyetleri yapılamaz. İnsanlar ve hayvanlar ölür. Kuraklığın çevresel etkileri bu afetten etkilenmiş toplumlarda ve sahalarda yeterli yağış aldıktan sonra da devam eder.

Erozyon

Erozyon (toprak aşınımı), toprağın aşınmasını önleyen bitki örtüsünün yok edilmesi sonucu koruyucu örtüden yoksun kalan toprağın başta su ve rüzgarın etkisiyle aşınması ve bulunduğu yerden başka yerlere taşınması olayıdır.
Erozyonun başlıca nedeni, toprağı koruyan bitki örtüsünün yok olmasıdır. Arazi eğimi, toprak yapısı, yıllık yağış miktarı, iklim faktörleri, bitki örtüsü, toprak ve bitkiye yapılan çeşitli müdahaleler, erozyonun şiddetini belirleyen öğelerdir.

Erozyonun Nedenleri

Doğal Yapıdan Kaynaklanan Nedenler
a. İklim
b. Topoğrafya
c. Jeolojik yapı ve toprak yapısı
d. Bitki örtüsü ve ölü örtü
Sosyal ve Ekonomik Nedenler
a. Orman alanlarının tahrip edilmesi,
b. Meralarda aşırı otlatma,
c. Yanlış arazi kullanımı,
d. Dağınık ve düzensiz kırsal yerleşme